Ngày 10/9, Tổng thống Hoa kỳ Joe Biden đã đến Hà Nội thăm chính thức Việt Nam. Đây là một chuyến thăm cấp Nhà nước, theo lời mời của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam ông Nguyễn Phú Trọng. Mục đích chuyến thăm là nâng cấp mối quan hệ ngoại giao Việt – Mỹ lên mức “đối tác chiến lược toàn diện”. Không hiểu vì lý do gì, một ngày trước đó, ngày 9/9, tờ The New York Times tiết lộ thông tin cho biết, “Hà Nội ve vãn Mỹ, nhưng vẫn đi cửa sau mua vũ khí Nga”.
Bài báo cho biết, Việt Nam đang xích lại gần Mỹ hơn bao giờ hết, và Hà Nội hy vọng có thể dựa Washington trong cuộc đối đầu với Trung Quốc. Vậy mà, ngay trong bối cảnh này, lãnh đạo Hà Nội lại bí mật mua 8 tỷ USD vũ khí từ Liên bang Nga, bất chấp các lệnh trừng phạt của Mỹ đã tuyên bố trước đó.
The New York Times tiết lộ một văn bản của Bộ Tài chính Việt Nam phát hành tháng 3/2023, nhưng không ghi ngày cụ thể. Nội dung của bản báo cho biết, các giới chức Việt Nam xác nhận, Bộ Quốc phòng Việt Nam đã âm thầm bí mật mua sắm vũ khí quốc phòng để hiện đại hóa quân đội nước này, thông qua một liên doanh dầu khí Việt Nam và Nga. Văn bản rò rỉ do một Thứ trưởng Bộ Tài chính Việt Nam ký. Bản tài liệu ghi rõ, thời điểm đó (3/2023), phía Việt Nam tiến hành đàm phán một thỏa thuận mua vũ khí mới của Nga, để “củng cố niềm tin chiến lược”, bất kể đó là thời điểm “Nga đang bị các nước phương Tây cấm vận về mọi mặt”.
Theo đánh giá của The New York Times, Việt Nam từng là một trong 10 nước nhập khẩu vũ khí hàng đầu thế giới, và từ lâu, đã phụ thuộc vào nguồn vũ khí của Nga. Rõ ràng, việc Mỹ tuyên bố trừng phạt các quốc gia mua vũ khí Nga đã làm ảnh hưởng kế hoạch cải tổ quân đội của Bộ Quốc phòng Việt Nam, trong bối cảnh chủ quyền biển đảo của Việt Nam ở Biển Đông luôn luôn bị đe dọa, trước sự lấn lướt của Trung Quốc. Do đó, bất chấp lệnh cấm vận của Mỹ, giới chức trong Bộ Quốc phòng Việt Nam phải tìm mọi cách để xoay sở, luồn lách, để tiếp tục mua vũ khí từ Nga. Song việc theo đuổi các thỏa thuận vũ khí với Nga của Hà Nội, chắc chắn sẽ ảnh hưởng ít nhiều tới sự ủng hộ của Hoa Kỳ đối với Việt Nam.
Bài báo của The New York Times còn tiết lộ, văn bản của Bộ Tài chính Việt Nam còn cho thấy chi tiết, cách thức Bộ Quốc phòng Việt Nam thanh toán tiền cho các thương vụ vũ khí Nga bí mật. Theo đó, để tránh sự giám sát của Hoa Kỳ, số tiền mua vũ khí từ Nga sẽ được thông qua hệ thống sổ sách kế toán của một Liên doanh khai thác dầu khí Nga – Việt, mang tên Rusvietpetro. Đây là một công ty có các hoạt động khai thác dầu khí tự nhiên ở miền Bắc nước Nga. Văn bản của Bộ Tài chính Việt Nam còn khẳng định rõ, “Đảng và nhà nước chúng ta vẫn xác định Nga là đối tác chiến lược quan trọng nhất về quốc phòng và an ninh”.
Các điều khoản của thỏa thuận trong bản ghi nhớ và các hợp đồng mua bán vũ khí mới với Nga, có giá trị vào khoảng 8 tỷ USD trong thời hạn 20 năm. Hai tháng sau đề xuất của Bộ Tài chính Việt Nam, cựu Thủ tướng Nga Dmitri A. Medvedev, Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga, đã âm thầm tới Hà Nội để ký thỏa thuận này với giới chức lãnh đạo cao cấp Việt Nam. Điều này chính là lý do, tại sao Việt Nam luôn né tránh việc chỉ trích Nga xâm lược Ukraine, cũng như Việt Nam luôn bỏ phiếu chống lại các nghị quyết của Liên Hợp Quốc gây bất lợi cho Nga.
Trước khi cuộc chiến Ukraine nổ ra, do chất lượng của một số khí tài quân sự Nga không như quảng cáo, nên Hà Nội đã bắt đầu tìm các nguồn cung cấp vũ khí khác, từ Israel, Cộng hòa Czech và một số nước khác. Về phần mình, Hoa Kỳ cũng đã biết nên cố kéo Việt Nam ra khỏi quỹ đạo của Nga. Năm 2016, Washington đã dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Hà Nội.
Tuy nhiên, The New York Times cho rằng, quân đội Việt Nam vẫn gắn bó sâu đậm với Nga – và việc thay đổi điều đó có thể mất nhiều thập niên. Hầu hết các thế hệ tướng lĩnh hàng đầu của quân đội Việt Nam đều được đào tạo ở Liên Xô trước đây và Nga sau này.
Ngoài ra, còn có một lý do khác để Hà Nội muốn giao dịch với Nga, vì làm ăn với Nga luôn có trò “luồn tay dưới gầm bàn”, trong khi tướng lĩnh Việt Nam chẳng tử tế gì. Mua bán vũ khí với Nga là cơ hội để tướng tá chóp bu trong Bộ Quốc phòng Việt Nam có cơ hội tham nhũng./.
Trà My – Thoibao.de
