Ngày 28/5, cuộc họp Đại biểu Nhân dân toàn quốc của Trung cộng (NPC) đã bỏ phiếu áp đặt Dự thảo Luật An ninh Quốc gia cho Hồng Kông với 2.878 phiếu ủng hộ, 6 phiếu không biểu quyết và 1 phiếu chống. Ngay trước khi sự kiện này, Mỹ đã đưa ra một loạt các động thái nhằm thể hiện quyết tâm trả đũa Trung Quốc về hành động được coi là khai tử mô hình “một quốc gia, hai chế độ” của đặc khu hành chính chính này.
Ngày 27/5, Mỹ đã thu hồi tình trạng đặc biệt của Hồng Kông, mở đường cho việc tước bỏ các đặc quyền thương mại mà Mỹ đã dành riêng cho trung tâm tài chính này từ gần 3 thập kỷ nay.
Sau hồ sơ buộc tội Trung Quốc trong đại dịch COVID-19 thì Hồng Kông là chủ đề tiếp theo giành được sự đồng thuận của lưỡng đảng tại Mỹ vồn có rất nhiều bất đồng tưởng như không thế dung hòa.
Hạ viện nơi Đảng Dân Chủ chiếm đa số, từ năm ngoái đã bật đèn xanh cho chính quyền rút lại quy chế đặc biệt về thương mại và tài chính mà Hoa Kỳ dành cho Hồng Kông. Chính nhờ điều khoản đặc biệt được áp dụng từ năm 1992 này mà nhiều doanh nghiệp Mỹ đã đầu tư vào Hồng Kông. Hơn thế nữa đây cũng là lá bùa hộ mệnh từng giúp Hồng Kông tránh khỏi các biện pháp trừng phạt thương mại của Mỹ nhắm vào hàng xuất khẩu của Hoa Lục.
Ngoại trưởng Mike Pompeo hôm 26/5 đã tuyên bố rằng Hồng Kông không còn duy trì các quyền tự chủ, vì vậy không đủ điều kiện để tiếp tục hưởng quy chế ưu đãi thương mại của Mỹ.
Ông Pompeo phát biểu: “Dựa trên sự thật đang diễn ra, không một ai có thể khẳng định rằng Hồng Kông đang duy trì mức độ tự chủ cao từ Trung Quốc. Trong khi Mỹ từng hy vọng rằng Hồng Kông sẽ đạt được tự do và thịnh vượng thì rõ ràng Trung Quốc đang thay đổi Hồng Kông theo mô hình của họ.”
Quyết định này đồng nghĩa với việc Hồng Kông có thể sẽ mất các đặc quyền thương mại, bao gồm thuế quan thấp hơn so với Trung Quốc đại lục hay các nước khác trên thế giới.
Ông David Stilwell, một quan chức Bộ Ngoại giao đặc trách khu vực Đông Á cho biết Tổng thống Donald Trump sẽ là người đưa ra quyết định cuối cùng rằng Hồng Kông sẽ mất đi những đặc quyền gì. Ông nói rằng Mỹ không muốn làm tổn thương người dân Hồng Kông mà chính Bắc Kinh đã buộc Mỹ phải làm như vậy.
Vào năm 2019, Đạo luật Dân chủ và Nhân quyền Hồng Kông do Quốc hội Mỹ ban hành quy định chính quyền Mỹ mỗi năm phải xác nhận rằng đặc khu Hồng Kông đang duy trì mức độ tự chủ đủ để tiếp tục hưởng quy chế ưu đãi thương mại của Mỹ.
Trước đó, trong chương trình “Gặp gỡ báo chí” được phát trên Đài NBC News ngày 25/5, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Robert O’Brien cảnh báo nước này sẽ trừng phạt Trung Quốc, nếu dự luật an ninh đối với Hồng Kông được thực thi.
Ông O’Brien đã cảnh báo: “Có vẻ như với luật an ninh, Trung Quốc sẽ tiếp quản Hồng Kông về cơ bản. Và nếu họ làm thế, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo có thể sẽ không chứng nhận Hồng Kông duy trì mức độ tự trị cao. Và nếu điều này xảy ra, sẽ có các biện pháp trừng phạt được áp dụng đối với Hồng Kông và Trung Quốc đại lục.”
Đồng thời ông khẳng định luật trên có thể khiến Mỹ rút lại quy chế đặc biệt dành cho Hồng Kông. Quan chức Nhà Trắng nói thêm các tập đoàn toàn cầu sẽ rút khỏi Hồng Kông nên đặc khu này khó duy trì vị thế là “trung tâm tài chính châu Á”.
Ông O’Brien giải thích: “Lý do khiến họ đến Hồng Kông là nhờ thành phố có thượng tôn pháp luật, hệ thống doanh nghiệp tự do, hệ thống tư bản, dân chủ và bầu cử lập pháp địa phương. Nếu những điều ấy không còn, tôi không chắc làm thế nào cộng đồng tài chính có thể ở lại đó.”
Ngay sau đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cảnh báo sẽ có biện pháp đối phó nếu Washington “xâm phạm lợi ích” của nước này tại Hồng Kông.
Phát biểu tại cuộc họp báo ở Bắc Kinh ngày 25/5, Phát ngôn viên Triệu Lập Kiên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc tố Mỹ đang tìm cách gây tổn hại tới an ninh quốc gia của Trung Quốc.
Trước đó, phát biểu tại họp báo ở Bắc Kinh ngày 24/5, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị khẳng định “vấn đề Hồng Kông là chuyện nội bộ của Trung Quốc và sẽ không cho phép sự can thiệp từ bên ngoài”. Ông Vương nhấn mạnh chính quyền trung ương có trách nhiệm bảo vệ an ninh quốc gia.
Trong khi đó, Phó thủ tướng Trung Quốc Hàn Chính ngày 24/5 phát biểu tại kỳ họp thường niên Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc (tức quốc hội) Trung Quốc rằng Bắc Kinh sẽ “thực hiện bằng được” luật An ninh Hồng Kông, theo Reuters.
Truyền thông quốc tế cũng cho biết từ nay đến cuối tuần Hoa Kỳ sẽ công bố kế hoạch trả đũa Trung Quốc về luật an ninh Hồng Kông với những biện pháp “mạnh mẽ”.
Trả lời báo chí ngày 26/05/2020 Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết sẽ thông báo trước cuối tuần này kế hoạch “đáp trả mạnh mẽ” luật an ninh Hồng Kông do Bắc Kinh định đoạt.
Nhà Trắng “không hài lòng” chút nào khi thấy Hoa Lục đang tước đoạt quyền tự trị của đặc khu hành chính này. Hoa Kỳ “khó có thể tin rằng Hồng Kông tiếp tục là lá phổi tài chính của châu Á” một khi hoàn toàn đặt dưới sự điều hành của Bắc Kinh.
Khi được hỏi liệu Hoa Kỳ có áp đặt một số các biện pháp trừng phạt Trung Quốc hay không, nguyên thủ Mỹ úp mở cho rằng đây sẽ là điều “rất thú vị”.
Cố vấn kinh tế của Nhà Trắng Larry Kidlow cho rằng Bắc Kinh phạm “sai lầm” khi đưa ra đạo luật an ninh Hồng Kông.
Cùng lúc Thượng Viện Mỹ cam kết “nhanh chóng thông qua” dự luật cho phép Washington trừng phạt nhắm vào một số quan chức Trung Quốc chà đạp các quyền tự do tại Hồng Kông.
Hãng tin Mỹ Bloomberg ngày 27/5/2020 đưa ra danh dách một loạt các biện pháp “trừng phạt” có thể nhắm vào Trung Quốc trong trường hợp Bắc Kinh ban hành luật an ninh Hồng Kông. Trong số này bao gồm từ khả năng phong tỏa tài sản và kiểm soát các luồng giao dịch của một số quan chức và doanh nghiệp Trung Quốc đến việc giới hạn cấp thị thực nhập cảnh Mỹ đối với một số quan chức của Đảng Cộng Sản Trung Quốc.
Không dừng lại ở đấy, Mỹ còn muốn họp Hội đồng Bảo an (HĐBA) Liên Hợp Quốc (LHQ) về luật an ninh Hồng Kông của Trung Quốc.
Ngày 27/5, Phái đoàn thường trực của Mỹ tại LHQ ra tuyên bố mô tả việc Bắc Kinh ban hành luật an ninh dành cho Hồng Kông là “một vấn đề khẩn cấp toàn cầu liên quan tới hòa bình và ổn định quốc tế” và đòi hỏi “sự quan tâm ngay lập tức” của HĐBA LHQ.
Tuyên bố kêu gọi HĐBA họp trực tuyến để thảo luận về hành động của Bắc Kinh và văn bản luật đang được soạn thảo.
Cuối tuyên bố, Washington kêu gọi Trung Quốc ngay lập tức ngừng việc soạn thảo luật cho Hồng Kông và tuân thủ các cam kết trong Tuyên bố chung Trung – Anh.
Tuy nhiên, phái đoàn Trung Quốc đã bác bỏ đề xuất họp.
Phái đoàn Mỹ cho rằng quyết định của phía Trung Quốc là “không có gì đáng ngạc nhiên” và là một ví dụ cho tâm lý “sợ minh bạch và trách nhiệm quốc tế” của Bắc Kinh.
Washington cho rằng Bắc Kinh đang “coi thường và hoàn toàn phớt lờ các nghĩa vụ quốc tế của mình” và cuộc họp là cần thiết vì luật mới “sẽ đe dọa thể chế dân chủ và tự do dân sự ở Hồng Kông“.
Trong khi đó, phía bên kia eo biển Đài Loan, Tổng thống Đài Loan đã cam kết hỗ trợ người dân Hồng Kông.
Lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn viết trên Facebook tối 24/5 rằng dự luật an ninh Hồng Kông là “mối đe dọa nghiêm trọng cho sự tự do và độc lập về tư pháp của Hồng Kông”. “Trước tình hình thay đổi, cộng đồng quốc tế đã chủ động giúp đỡ người dân Hồng Kông”, bà Thái viết và khẳng định Đài Loan “còn chủ động hơn, đẩy mạnh công việc hỗ trợ liên quan và sẽ mang lại cho người Hồng Kông sự hỗ trợ cần thiết”.
Đài Loan cho phép người dân Hồng Kông và Macau tới thăm và đầu tư ở Đài Loan dễ dàng hơn so với người Trung Quốc đại lục.
Tổng thống Đài Loan nói rằng nếu “tình hình thay đổi” ở Hồng Kông, điều khoản đặt ra các nguyên tắc đó có thể bị hủy bỏ.
“Chúng tôi hy vọng tình hình ở Hồng Kông không tới mức đó và sẽ theo dõi chặt chẽ các diễn biến cũng như có các biện pháp cần thiết, phù hợp, một cách đúng lúc”, bà Thái nói thêm.
Một quan chức cấp cao nắm thông tin về kế hoạch an ninh của Đài Loan nói rằng bình luận của bà Thái là một “thông điệp rõ ràng” tới Bắc Kinh rằng Đài Loan sẽ “tái diễn giải” quan hệ với Hồng Kông nếu Trung Quốc thông qua dự luật an ninh quốc gia.
Việc hàng nghìn người Hồng Kông xuống đường phản đối dự luật đã nhận được sự cảm thông lớn của Đài Loan và việc bà Thái cùng chính quyền của bà ủng hộ người biểu tình đã làm xấu đi mối quan hệ vốn đã không mấy tốt đẹp giữa Đài Bắc và Bắc Kinh.
Trung Kiên – Thoibao.de (tổng hợp)
