Ngày 29 tháng 6 năm 2022
David Hutt, www.dw.com
Cam kết hành động chống biến đổi khí hậu của chính phủ Việt Nam đang bị cộng đồng quốc tế săm soi sau khi một nhà hoạt động môi trường hàng đầu bị kết án hai năm tù vào tháng này với tội danh “trốn thuế.”
“Người ta cho rằng Nguy Thị Khanh bị bỏ tù vì cổ vũ quyết liệt cho việc loại bỏ điện than”
Bà Nguy Thị Khanh, một nhà hoạt động nổi tiếng và là người Việt Nam đầu tiên nhận giải thưởng Goldman Environmental Prize danh giá, đã bị cảnh sát bắt hồi tháng Hai.
Vào ngày 17/6, bà đã bị kết án hai năm tù sau khi bị kết tội “trốn thuế,” một chiến thuật đàn áp mới của nhà cầm quyền cộng sản.
Bà Khanh, một thành viên của nhóm xã hội dân sự giám sát không chính thức việc thực hiện thỏa thuận thương mại tự do Việt Nam – EU, đã trở nên nổi tiếng vào năm 2016 sau khi gây sức ép buộc chính phủ cam kết cắt 20.000 MW điện than khỏi các kế hoạch năng lượng vào năm 2030.
Hoa Kỳ và EU đã kêu gọi trả tự do cho bà, trong khi trường hợp của bà khiến các nhà bình luận chính trị nghi ngờ về cam kết bảo vệ môi trường của Hà Nội.
Vào đầu tháng 6, tạp chí The Economist của Anh đã gọi Việt Nam là “một điểm sáng trên bản đồ đen tối” về hành động biến đổi khí hậu ở Đông Nam Á. Năm 2021, nó trở thành một trong 10 nhà sản xuất điện mặt trời hàng đầu thế giới, theo Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế.
Thị phần điện năng do năng lượng mặt trời tạo ra đã tăng từ mức gần như bằng không vào năm 2017 lên gần 11% vào năm ngoái.
Chính phủ Việt Nam đã tuyên bố ngừng xây dựng các nhà máy mới chạy bằng than và tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hiệp quốc ở Glasgow năm ngoái, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết hoạt động điện than sẽ chấm dứt vào năm 2040.
Ông cho biết ông cũng muốn cắt giảm lượng khí thải ròng xuống còn 0 vào năm 2050, một cuộc đấu tranh khó khăn, vì nhu cầu năng lượng của đất nước sẽ tăng lên khi nền kinh tế phát triển nhanh chóng và người dân trở nên giàu có hơn.
Hàng trăm nhà hoạt động trong tù và “gặp rủi ro”
Nguyễn Khắc Giang, một nhà phân tích tại Đại học Victoria University of Wellington, cho biết việc bà Khanh bị bắt giam không đại diện cho “bất kỳ sự tiêu cực nào trong chính sách môi trường hay chứng chỉ xanh của Việt Nam.”
“Đúng hơn, điều này rất phù hợp với việc chế độ thắt chặt kiểm soát xã hội dân sự nói chung và các tổ chức phi chính phủ nói riêng trong 5 năm qua,” Giang nói.
Ông cho biết một nhà lãnh đạo tổ chức phi chính phủ nổi tiếng khác, nhà hoạt động vì quyền lao động Đặng Đình Bách, đã bị kết án 5 năm tù vào tháng 1 vì tội danh tương tự. Nhà báo Mai Phan Lợi cũng vừa phải nhận mức án 4 năm tù giam vì cáo buộc gian lận thuế.
Việt Nam, một quốc gia độc đảng, là một trong những quốc gia đàn áp nhất ở châu Á. Tổ chức nhân quyền Project 88 ước tính rằng ít nhất 208 nhà hoạt động hiện đang ở trong tù, và 340 người khác nằm trong danh sách “có nguy cơ.”
Bà Khanh bị bắt vào đầu tháng 2, cùng ngày Tòa án Nhân dân thành phố Hà Nội tuyên phạt hai nhà hoạt động môi trường nổi tiếng khác là Mai Phan Lợi và Bạch Hùng Dương mức án tù dài hạn.
Mặc dù “trốn thuế” được sử dụng để làm mất uy tín của những người có ảnh hưởng và lên tiếng chỉ trích chế độ, “người ta cho rằng Khanh bị bỏ tù vì chủ trương quyết liệt của bà ấy cho việc loại bỏ than,” Jessica Nguyễn, nhân viên vận động của Project 88, cho biết.
Chẳng hạn, bà Khanh là một nhà phê bình nổi tiếng về dự thảo Phát triển Quy hoạch Điện VIII của đất nước, vốn bị cáo buộc là chưa làm đủ để giải quyết các thách thức về môi trường.
Các nhà phân tích cho biết, mặc dù Đảng Cộng sản cam kết hành động về biến đổi khí hậu, nhưng đảng này phản đối sự tham gia quá nhiều của công chúng vào quá trình này. Nó muốn thay đổi từ trên xuống. Và họ cực kỳ cảnh giác với những lời chỉ trích về chính sách điện than của mình vì động lực công khai chống lại điện than có thể ảnh hưởng đến chính sách kinh tế tổng thể của họ.
Bà Khanh có thể là “quá táo bạo và thành công đối với thị hiếu của đảng cầm quyền Việt Nam, một nhóm người Cộng sản không thích cạnh tranh để giành được sự chú ý của người dân Việt Nam bình thường,” Jessica Nguyễn nói.
Chủ nghĩa môi trường đặt ra vấn đề cho những người Cộng sản
Các hoạt động ủng hộ dân chủ thái quá là rất hiếm ở Việt Nam, mặc dù một số nhóm và phong trào lớn đã được thành lập trong những năm gần đây để cổ suý cho một hệ thống đa đảng. Tất cả đều nhanh chóng bị chính quyền đóng cửa và các nhà lãnh đạo của họ bị bỏ tù.
Các nhà phân tích nói rằng chủ nghĩa môi trường đặt ra một vấn đề khó khăn hơn nhiều cho các nhà chức trách. Đảng Cộng sản không thể dễ dàng cáo buộc các nhà hoạt động biến đổi khí hậu là không yêu nước vì hầu hết các hoạt động đều xoay quanh việc bảo vệ đất Việt Nam.
Tỷ trọng điện năng được tạo ra từ năng lượng mặt trời của Việt Nam đã tăng từ mức gần như bằng 0 trong năm 2017 lên gần 11% vào năm ngoái
Chủ nghĩa môi trường gắn bó sâu sắc với chủ nghĩa dân tộc ở Việt Nam. Sau khi một nhà máy thép thuộc sở hữu của Đài Loan đổ hàng tấn chất thải độc hại vào năm 2016 làm ô nhiễm khu vực ven biển miền Trung Việt Nam, các nhà hoạt động cáo buộc chính phủ đã không hành động đủ lòng yêu nước để ứng phó với thảm họa môi trường.
Chính phủ cũng không thể dễ dàng cáo buộc các nhà hoạt động môi trường là mối đe dọa đối với chế độ: Hầu hết cổ suý cải cách thay vì đòi thay đổi cả hệ thống chính trị.
Do đó, các nhà chức trách đã trở nên sáng tạo hơn trong cách họ bịt miệng các nhà vận động bảo vệ môi trường. Thế giới phức tạp của thuế, đặc biệt là khi các quy định về thuế đối với các tổ chức phi chính phủ không được xác định rõ ràng, dường như là giải pháp của họ.
Tác động đến quan hệ của Việt Nam với Hoa Kỳ và EU
Bà Khanh là người sáng lập Trung tâm Sáng tạo và Phát triển Xanh (GreenID), một nhóm xã hội dân sự địa phương. Bà cũng tham gia hội đồng quản trị của mạng lưới VNGO-EVFTA, một nhóm các tổ chức không chính thức có nhiệm vụ giám sát việc thực hiện hiệp định thương mại tự do EU-Việt Nam.
Vào ngày 19/6, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ kêu gọi chính phủ Việt Nam trả tự do cho bà Khanh “cũng như các nhà hoạt động môi trường bị giam giữ khác hoạt động vì lợi ích của Việt Nam và người dân.”
Ngày hôm sau, Nabila Massrali, người phát ngôn của EU về các vấn đề đối ngoại, đã tweet về phản ứng của khối. “Bà Khanh là một đối tác có giá trị đối với EU. Việc bà bị kết án hai năm tù giam gần đây đi ngược lại mục tiêu chung của chúng tôi. Chúng tôi kêu gọi trả tự do cho bà ngay lập tức.”
Một phát ngôn viên của EU nói với DW rằng họ “sẽ tiếp tục nêu trường hợp của bà Khanh với các cơ quan chức năng Việt Nam, kể cả trong bối cảnh các cuộc thảo luận sắp tới về Đối tác Chuyển tiếp Năng lượng,” một kế hoạch trên toàn thế giới của EU.
Người phát ngôn của EU lưu ý rằng đại diện của bà Khanh đã kháng cáo chống lại án tù của bà. Một số nhà hoạt động nổi tiếng của Việt Nam bị bỏ tù đã được trả tự do trong những năm gần đây với điều kiện họ phải sống lưu vong ở Mỹ hoặc Châu Âu.
Vũ Quang – Thoibao.de (Tổng hợp)
>>> Chủ tịch Quốc hội sẽ lên chức, gót chân A-Sin của Huệ là “máu gái”. Cẩn thận kẻo ngã nhào!
>>> Sau khi Hà Nội phản pháo, ông Nguyễn Thanh Nghị đang im hay tìm cách phản đòn?
Sợ vào lò, Nguyễn Văn Thể đang phi tang chứng cứ?
