Tập đoàn dầu khí Repsol của Tây Ba Nha đã ký thỏa thuận với PetroVietnam để chuyển nhượng cổ phần tại ba lô thăm dò dầu khí thuộc vùng đặc quyền kinh tế VN – vốn không hoạt động được từ ba năm nay do sức ép từ Trung Quốc, trong đó có dự án Cá Rồng Đỏ.
Cụ thể, Repsol sẽ chuyển nhượng cho Petro Vietnam 51,75% cổ phần ở lô 07/03 PSC và 40% cổ phần ở lô 135-136/03 PSC.
Bằng cách này, Repsol được cho là đã hóa giải được cuộc xung đột với Tập đoàn Dầu khí Việt Nam liên quan đến tình trạng của các lô này và làm giảm sự hiện diện của họ ở Việt Nam, “một quốc gia được coi là rủi ro, bởi trong những năm gần đây, các hoạt động của họ đã bị ảnh hưởng bởi cuộc xung đột lãnh thổ trên Biển Đông,” theo bình luận trên trang Archyde.
Năm 2018, Repsol từng nhận được yêu cầu của PetrolVietnam về việc ngưng dự án Cá Rồng Đỏ tại lô 07/03, nơi Repsol có 52% cổ phần, do sức ép từ Trung Quốc.
BBC News Tiếng Việt có cuộc trao đổi với GS Carl Thayer, nhà nghiên cứu chính trị Đông Nam Á từ Úc, quanh động thái mới của Repsol và các tác động tới Việt Nam.
BBC: Ông có cho rằng động thái này đã chứng minh rằng Trung Quốc đã thành công trong việc dọa nạt Việt Nam và các đối tác kinh doanh, khi Việt Nam và các đối tác đã phải từ bỏ các quyền lợi trên Biển Đông vốn được luật pháp quốc tế công nhận?
GS Carl Thayer: Có thể lập luận rằng Trung Quốc đã thành công trong việc dọa nạt Việt Nam từ ba năm trước.
Việc Repsol quyết định trả lại ba lô thăm dò (135-136 / 03 và 07/03) chỉ là hệ quả vì trong hai năm qua, Repsol đã không thể tiến hành các hoạt động thương mại liên quan đến các dự án này.
Theo luật quốc tế, Việt Nam có quyền chủ quyền đối với các mỏ khí trong các lô này vì chúng nằm trong Vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.
Trung Quốc đã thành công trong việc đe dọa Việt Nam vào tháng 7/2017 và một lần nữa vào tháng 3/2018 khi Việt Nam đình chỉ và sau đó tạm dừng hoạt động khai thác lô dầu đang được Repsol tiến hành trong các khối 07/03 và 136/03.
Việt Nam đã không tiến hành bất kỳ hoạt động thăm dò dầu thương mại nào trong các lô này kể từ đó.
Liệu hành động này sẽ ảnh hưởng đến việc đầu tư của các công ty dầu khí quốc tế khác vào thị trường khai thác dầu ở Việt Nam do lo sợ áp lực của Trung Quốc? BBC đặt câu hỏi.
Các công ty dầu khí quốc tế hiện đang hoạt động tại vùng biển Việt Nam bao gồm ONGC Videsh của Ấn Độ, Exxon Mobil của Mỹ, và Roseft của Nga – từ lâu đã nhận thức được những rủi ro mà họ đang gặp phải.
Trong quá khứ, chính phủ Ấn Độ đã thúc giục ONGC Videsh tiếp tục hoạt động khai thác dầu khí tại đây.
Năm 2018 đã có tin đồn rằng Exxon Mobil sẽ rời khỏi Việt Nam vì lý do tài chính. Tuy nhiên, đầu tháng này, một quan chức cấp cao của ExxonMobil đã điện đàm với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc để bày tỏ mối quan tâm của công ty mình trong việc phát triển các nhà máy điện khí hóa lỏng (LNG) trên đất liền.
Bất kỳ áp lực nào của Trung Quốc đối với Exxon Mobil tại thời điểm này có thể sẽ khiến Hoa Kỳ nhảy vào can thiệp.
Rosneft đã giữ vững quan điểm của mình vào năm ngoái. Có báo cáo rằng các hoạt động thăm dò dầu khí có thể tiếp tục trong các lô đã được cấp phép cho Rosneft. Giàn khoan dầu Clyde Boudreaux gần đây đã được kéo đến Vũng Tàu.” GS Carl Thayer cho biết.
BBC: Việt Nam được cho là sẽ phải chịu thiệt hại tài chính lớn do động thái mới đây của Repsol. Thiệt hại này sẽ ảnh hưởng đến tình trạng ngành dầu khí Việt Nam như thế nào?
GS Carl Thayer: Các lô dầu khí mà Repsol vận hành được ước tính chứa 172 tỷ feet khối khí tự nhiên có thể phục hồi, 45 triệu thùng dầu thô và 2,3 triệu thùng nước ngưng (dầu thô nhẹ).
Nếu các lô này có thể bơm dầu và khí đốt lên bờ để sản xuất điện, chúng sẽ góp phần quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu năng lượng của Việt Nam.
Vào tháng 5/2018, có thông tin rằng Respol đã tham gia các cuộc đàm phán với Tập đoàn Dầu khí Việt Nam để được bồi thường khi chính phủ Việt Nam ra lệnh cho họ ngừng hoạt động. Ước tính vào thời điểm đó, nếu Repsol bị đình chỉ hoạt động hoàn toàn, các nhà đầu tư sẽ mất trắng gần 200 triệu đô la đã bỏ ra.
Bất kỳ việc đình chỉ khai thác dầu nào cũng sẽ ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của Việt Nam và đè nặng lên các tác động do dịch Covid-19 gây ra đối với tăng trưởng kinh tế nói riêng tại Việt Nam và trên toàn cầu nói chung.
BBC: Liệu động thái này có nói lên rằng chính phủ Việt Nam sẽ không bao giờ dám kiện Trung Quốc ra tòa quốc tế liên quan đến các tranh chấp trên Biển Đông?
Có ý kiến cho rằng Việt Nam bị ràng buộc bởi luật pháp quốc tế liên quan đến cách thức chọn hành động pháp lý mà Việt Nam có thể khởi xướng.
Ví dụ, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) chỉ bao gồm “các tranh chấp liên quan đến việc giải thích hoặc ứng dụng” Công ước.
UNCLOS không thể giải quyết các tranh chấp về chủ quyền, phân định ranh giới trên biển và các hoạt động quân sự.
Tòa trọng tài quốc tế cần có sự đồng ý của cả hai bên. Và như chúng ta đã chứng kiến từ vụ Philippines kiệnTrung Quốc, UNCLOS không có bất kỳ biện pháp thực thi nào.
Điều này không có nghĩa là Việt Nam sẽ không bao giờ kiện, nhưng họ sẽ phải lựa chọn các vấn đề của mình một cách cẩn thận. Cách tiếp cận của Philippines là yêu cầu Tòa Trọng tài – được thành lập theo Phụ lục VII của UNCLOS – để xác định các quyền lợi của họ theo Luật Biển.
Quyết định chuyển nhượng hợp đồng sản xuất chung của mình trong lô 07/03 và 135-136 / 03 cho Tập đoàn Dầu khí được thực hiện trên cơ sở thương mại.
Tập đoàn Dầu khí Việt Nam có lẽ không có đủ nguồn lực để tự phát triển các khối này. Tập đoàn này sẽ phải tìm kiếm đối tác nước ngoài.
Điều này sẽ khó khăn vào thời điểm sự hiếu chiến của Trung Quốc gia tăng và căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington leo thang.
Hồi tháng 9 năm ngoái cũng có tin đồn tập đoàn ExxonMobile dự định rút khỏi mỏ Cá Voi Xanh vì sức ép của Trung quốc.
Hôm 10/09/2019 tàu Hải Dương Địa Chất 8 (Haiyang Dizhi 8) của Trung Quốc vẫn đang hoạt động tại bãi Tư Chính của Việt Nam, sau khi quay về từ Đá Chữ Thập cách đó hai ngày. Trong khi đó rộ lên thông tin tập đoàn ExxonMobil của Mỹ rút lui khỏi mỏ khí đốt Cá Voi Xanh (Blue Whale) nằm gần Quảng Nam, cách bờ biển Việt Nam khoảng 55 hải lý.
Nhà báo Huy Đức hôm 09/09/2019 viết trên Facebook : « ExxonMobil (US) bỏ cuộc ! Trước sức ép của Tập các siêu cường đều bỏ mặc : UK (BP 2007), Nga (2016), Tây Ban Nha (2018)…Xoay trục về đâu ? »
Một nguồn tin khác nói rằng ExxonMobil hôm 28/8 đã thông báo cho phía Việt Nam ý định bán lại toàn bộ cổ phần ở mỏ Cá Voi Xanh.
Được biết dự án này có tổng vốn đầu tư 4,6 tỉ đô la kéo dài khoảng 25 năm, trong đó ExxonMobil sở hữu 64% cổ phần, dự kiến đến cuối năm 2023 sẽ đưa dòng khí đầu tiên vào bờ. Mỏ khí Cá Voi Xanh có trữ lượng thu hồi tại chỗ khoảng 150 tỉ mét khối, gấp ba lần mỏ Lan Tây và Lan Đỏ thuộc dự án khí Nam Côn Sơn lớn nhất Việt Nam hiện nay.
Trước đây trong phiên đối thoại ở APEC ngày 10/11/2017, ông Liam Mallon, chủ tịch tập đoàn ExxonMobil từng khẳng định sẽ khai thác mỏ khí đốt Cá Voi Xanh vào năm 2019.
Tin trên thực hư ra sao ? Chính quyền Việt Nam chưa hề lên tiếng, cũng như những thông tin về bãi Tư Chính cho đến nay hầu như chỉ được đưa ra từ các chuyên gia nước ngoài chuyên theo dõi về Biển Đông.
Trên Twitter, chuyên gia Greg Poling, giám đốc AMTI thuộc Viện CSIS (Mỹ) nhận xét : « Nếu là sự thật, thì đó là một đòn rất nặng cho Việt Nam và cho tự do hàng hải trên Biển Đông. Đây cũng là thời điểm hoàn hảo cho các nhà quan sát về Trung Quốc thấy việc ‘giết gà để dọa khỉ’, trong đó Rosneft là gà, Exxon là khỉ ».
Nhà nghiên cứu Bill Hayton cho rằng : « Exxon từ lâu đã tranh cãi với Việt Nam về giá khí đốt, có thể là lý do thương mại thay vì địa chính trị. Nhưng hãy chờ xem tin tức thế nào… »
Một tài khoản Twitter cho biết một sự trùng hợp là ExxonMobil đã bán tài sản ở Na Uy, đặt câu hỏi liệu đây có phải là một sự thu hẹp hoạt động ? Một số ý kiến khác cho rằng dự án ExxonMobil vẫn tiến triển như bình thường.
Giả thiết Bắc Kinh gây áp lực để Hà Nội ngưng dự án Cá Voi Xanh
Trước đó tác giả Tim Daiss, nhà phân tích về địa chính trị và thị trường dầu khí, trên trang creativedestructionmedia.com ngày 27/8 khi nêu ra sự kiện Hải Dương Địa Chất 8 xâm nhập vào vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam, đã nhận định, căng thẳng giữa Hà Nội và Bắc Kinh diễn ra một năm rưỡi sau vụ công ty Repsol của Tây Ban Nha phải ngưng dự án khí đốt trị giá 200 triệu đô la tại vùng biển Việt Nam, sau khi đối tác Việt Nam bị Trung Quốc gây sức ép, dọa sẽ sử dụng vũ lực. Repsol cũng phải rút khỏi một dự án khoan dầu ngoài khơi bờ biển Việt Nam năm 2017. Tương tự đối với một dự án khí đốt của Nga.
Ngày 5/9, tác giả Tim Daiss lại tiếp tục đặt câu hỏi « Liệu Bắc Kinh sẽ đẩy ExxonMobil ra khỏi Biển Đông ? ». Bài viết dẫn nhận xét của giáo sư Carl Thayer, trường đại học New South Wales (Úc), cho biết, Trung Quốc đã có thỏa thuận với Việt Nam để duy trì nguyên trạng tại khu vực bãi Tư Chính. Khi Việt Nam lại bắt đầu thăm dò tại đây, Trung Quốc đã gây áp lực hết sức lớn thậm chí dọa dùng vũ lực khiến Hà Nội phải nhượng bộ.
Tuy nhiên theo giáo sư Thayer, lô của ExxonMobil dù nằm gần đường lưỡi bò tự vẽ của Trung Quốc nhưng không chạm đến đường ranh này.
Nguồn tin Việt Nam cho ông biết đôi bên đã có thỏa thuận không chính thức là sẽ không can dự vào hoạt động của phía bên kia. Như vậy rủi ro được giảm thiểu đối với ExxonMobil.
Giáo sư Thayer nhận xét, gây áp lực lên công ty Repsol là chuyện nhỏ đối với Bắc Kinh, nhưng nếu đụng đến một công ty Mỹ thì sẽ gặp rắc rối lớn. « Có lẽ Trung Quốc gây áp lực lên Việt Nam để Hà Nội đòi ngưng dự án Cá Voi Xanh, như thế sẽ tạo ra hố ngăn cách giữa Hà Nội và Washington. Bắc Kinh chơi trò trường kỳ trên Biển Đông, trong khi Hoa Kỳ lo tập trung vào Bắc Triều Tiên và thâm hụt thương mại với Trung Quốc ».
Chuyên gia Tim Daiss cho biết, ông đã trao đổi với hai nhà chuyên môn trong ngành năng lượng của Việt Nam, họ tin rằng Trung Quốc muốn gây phức tạp cho dự án của ExxonMobil.
Việt Nam sẽ tiếp tục là nạn nhân của Trung Quốc
Tác giả Panos Mourdoukoutas trên trang Forbes nhấn mạnh « Biển Đông : Trung Quốc lại nhắm vào Việt Nam một lần nữa ». Theo ông, Bắc Kinh đang thèm khát nguồn năng lượng, do bị Mỹ cắt đi nguồn cung ứng từ Trung Đông.
Trung Quốc làm bất kỳ việc gì có thể để xác quyết chủ quyền Biển Đông như xây đảo nhân tạo, cho tàu chiến lượn qua các vùng biển để thị uy.Tất nhiên là thủ đoạn bành trướng của Bắc Kinh khiến các nước láng giềng tức giận, nhưng họ phản ứng khác nhau. Philippines chọn cách nhẫn nhục mặc dù đã chiến thắng tại Tòa án Trọng tài Thường trực La Haye năm 2016. Ngược lại, Malaysia và Việt Nam đối đầu với Bắc Kinh.
Hải quân Malaysia tiến hành tập trận, phô trương các hỏa tiễn. Nhưng Việt Nam còn đi xa hơn, tuyên bố mọi hoạt động bành trướng của Trung Quốc là bất hợp pháp, cho cảnh sát biển ra đối phó. Khác với vụ Repsol, trong vụ Hải Dương Địa Chất 8 mới đây, các tàu Việt Nam luôn theo sát hoạt động của chiếc tàu khảo sát này tại bãi Tư Chính.
Theo ông Mourdoukoutas, có vẻ sự kiên quyết bảo vệ chủ quyền của Việt Nam mang lại kết quả hơn là thái độ của Philippines. Nhưng gần đây Việt Nam một lần nữa lại trở thành mục tiêu, khi Hải Dương Địa Chất liên tục ra vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, và có lúc lại xuất hiện chiếc tàu cẩu khổng lồ Lam Kình ở ngay trong lãnh hải.
Tác giả kết luận, trong khi vẫn còn chưa rõ lần này Việt Nam có thành công khi tiếp tục tỏ thái độ cương quyết trước Bắc Kinh hay không. Nhưng có một điều rất rõ là : quốc gia này sẽ còn tiếp tục là nạn nhân của Trung Quốc, vì Bắc Kinh luôn cố gắng dấn tới trên Biển Đông.
Hoàng Trung từ Hà nội – Thoibao.de (Tổng hợp)
>>> Hội nghị thượng đỉnh trực tuyến: EU và Trung Quốc vẫn cố đạt được hiệp định đầu tư
>>> Việt Nam – Trung Quốc có thể đàm phán để ‘lấy lại’ Hoàng Sa không?
>>> Việt Nam chuẩn bị khởi kiện Trung Quốc?
